Lạc Cư Thôn - Ngôi làng Di cổ trăm năm ẩn mình ở ngoại ô thành phố Côn Minh

Nằm ẩn mình giữa vùng ngoại ô yên bình của Côn Minh, có một ngôi làng cổ Lạc Cư mang đậm dấu ấn văn hóa của người Di tộc. Không ồn ào như trung tâm thành phố, Lạc Cư Thôn hiện lên với những mái ngói trầm mặc, tường đất vàng cũ kỹ và con ngõ đá quanh co, gợi lại nhịp sống chậm rãi của một miền sơn cước xưa. Trải qua hơn nửa thiên niên kỷ, ngôi làng nhỏ vẫn giữ được hình dáng nguyên sơ cùng nhiều ngôi nhà cổ được phục dựng tinh tế, trở thành điểm đến mới mẻ cho những ai yêu thích không khí cổ kính và muốn tìm một góc yên tĩnh để “nghe” Côn Minh theo cách khác.

1. Đôi nét về Lạc Cư Thôn

Lạc Cư Thôn (乐居村) nằm ở phía tây thành phố Côn Minh, thuộc thị trấn Đoàn Kết, khu Tây Sơn, là một ngôi làng cổ của người Di tộc còn lưu giữ gần như nguyên vẹn dáng dấp truyền thống. Làng được hình thành từ thời Nguyên - Minh, đến nay đã có lịch sử hơn 500 năm, là một trong những quần cư cổ tiêu biểu còn tồn tại ở vùng Tây Nam Côn Minh. Bao quanh thôn là đồi thấp, ruộng nương và cây cối xanh rợp, tạo nên một không gian bình dị, tách biệt với sự ồn ào của đô thị.

Lạc Cư Thôn gây ấn tượng bởi màu vàng nâu đặc trưng của những ngôi nhà đất cổ, mái ngói âm dương xếp lớp, tường rêu phong và con ngõ lát đá quanh co. Nhiều ngôi nhà mang kiến trúc “nhất khắc ấn” với dạng nhà tứ hợp viện kết hợp yếu tố của người Hán và người Di và vẫn được bảo tồn gần như nguyên bản. Đi giữa những dãy tường cổ và cổng gỗ cũ kỹ, du khách dễ có cảm giác như thời gian nơi đây đã ngừng lại, chỉ còn lại hơi thở của lịch sử len lỏi trong từng viên ngói, viên đá.

Những năm gần đây, Lạc Cư Thôn được phục dựng và khai thác du lịch theo hướng nhẹ nhàng, giữ lại vẻ nguyên sơ vốn có. Một số ngôi nhà cổ được cải tạo thành quán cà phê, tiệm bánh thủ công, homestay nhỏ nhưng vẫn hài hòa với tổng thể kiến trúc truyền thống. Trong đó, tiệm Nine Xi là điểm dừng chân nổi tiếng, thu hút nhiều bạn trẻ và nhiếp ảnh gia. Nhịp sống chậm, không khí tĩnh lặng cùng khung cảnh cổ kính khiến Lạc Cư Thôn trở thành nơi lý tưởng để nghỉ ngơi, tản bộ và chụp những bức ảnh mang đậm sắc màu hoài cổ.

Ngày nay, dù không quá rộng, Lạc Cư Thôn vẫn giữ được hồn cốt của một làng cổ miền sơn cước, nơi quá khứ và hiện tại cùng hòa quyện trong từng chi tiết nhỏ. Ghé thăm nơi này, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng kiến trúc cổ, mà còn cảm nhận được sự mộc mạc, chân thực trong đời sống của người dân địa phương, một nét đẹp giản dị mà hiếm nơi nào ở Côn Minh còn giữ được.

2. Lịch sử hình thành và phát triển

Lạc Cư Thôn là nơi sinh sống lâu đời của người Di tộc. Theo ghi chép của địa phương, ngôi làng được hình thành từ cuối thời Nguyên - đầu thời Minh, cách nay hơn 500 năm, khi một nhóm cư dân người Di di chuyển từ vùng núi cao xuống lập ấp. Họ chọn nơi đây bởi địa thế bằng phẳng, đất đai màu mỡ và nguồn nước dồi dào, thuận lợi cho trồng trọt và chăn nuôi. Tên gọi “Lạc Cư” mang ý nghĩa “chốn an cư vui sống”, thể hiện mong muốn về một cuộc sống ổn định, yên bình của cộng đồng đầu tiên lập làng.

Trong suốt thời Minh - Thanh, Lạc Cư Thôn từng là một trung tâm sinh hoạt nhỏ của người Di ở vùng ven Côn Minh, nổi tiếng với nghề nông, dệt vải và làm đồ thủ công. Các thế hệ cư dân đã xây dựng nên những ngôi nhà đất nện, tường vàng mái ngói, kết hợp giữa phong cách kiến trúc Hán và Di, tạo thành bố cục nhà ở đặc trưng gọi là “nhất khắc ấn”. Nhờ vị trí nằm giữa vùng đồi núi thấp, làng ít chịu tác động của chiến tranh và đô thị hóa, nên vẫn giữ được cấu trúc nguyên thủy qua hàng trăm năm.

Sau năm 1949, cùng với quá trình phát triển của thành phố Côn Minh, nhiều người trẻ rời làng lên thành phố, khiến Lạc Cư Thôn có thời gian rơi vào cảnh hoang vắng, nhiều ngôi nhà cổ xuống cấp. Tuy nhiên, từ khoảng những năm 2010 trở lại đây, chính quyền địa phương và các nhóm bảo tồn đã bắt đầu tiến hành phục dựng và bảo tồn làng cổ. Những dự án cải tạo được thực hiện theo nguyên tắc “tu sửa như cũ”, giúp làng vừa được hồi sinh mà vẫn giữ được nét xưa nguyên bản.

Ngày nay, Lạc Cư Thôn đã trở thành một điểm đến văn hóa - du lịch nổi bật ở vùng ngoại ô Côn Minh, nơi du khách có thể tìm thấy sự kết hợp hài hòa giữa không gian cổ kính và nhịp sống đương đại. Những ngôi nhà cổ được hồi sinh thành quán cà phê, tiệm bánh, homestay nhỏ, nhưng vẫn giữ lại linh hồn của làng Di cổ. Sự hồi sinh của Lạc Cư Thôn là minh chứng sống động cho nỗ lực bảo tồn văn hóa truyền thống song hành cùng phát triển du lịch bền vững ở Côn Minh.

3. Khám phá kiến trúc cổ của Lạc Cư Thôn

Kiến trúc của Lạc Cư Thôn là một trong những yếu tố khiến ngôi làng này trở nên đặc biệt giữa vùng ngoại ô Côn Minh. Toàn bộ không gian làng được bao phủ bởi sắc vàng nâu ấm áp của tường đất, những mái ngói âm dương xếp lớp và hệ thống ngõ đá quanh co uốn lượn. Mỗi ngôi nhà, mỗi cổng gỗ đều mang dấu ấn của thời gian, như một bức tranh cổ khắc họa lại đời sống người Di tộc qua nhiều thế kỷ.

Phần lớn nhà cổ trong làng được xây theo kiểu “nhất khắc ấn” dạng tứ hợp viện thu nhỏ, phổ biến ở vùng Tây Nam Trung Quốc. Cấu trúc này gồm một sân trong ở giữa, xung quanh là các gian nhà chính, nhà phụ, kho và chuồng trại, tạo nên không gian khép kín nhưng ấm cúng. Vật liệu chủ yếu là đất nện, gỗ tùng và ngói đất nung, tất cả đều lấy từ nguồn địa phương, vừa phù hợp với khí hậu cao nguyên khô mát của Côn Minh, vừa thể hiện triết lý sống gần gũi với tự nhiên.

Điểm đáng chú ý là các chi tiết trang trí vẫn giữ đậm bản sắc người Di. Nhiều khung cửa, lan can, xà gỗ được chạm khắc hoa văn hình mây, chim thú hoặc họa tiết xoắn cổ truyền, biểu trưng cho niềm tin và sự gắn kết giữa con người với thiên nhiên. Một số ngôi nhà cổ còn giữ nguyên “sân phơi thóc”, giếng nước đá và bếp lửa truyền thống, phản ánh sinh hoạt nông nghiệp đặc trưng của vùng.

Khi đi sâu vào trong làng, du khách sẽ nhận thấy sự chuyển biến tinh tế giữa cũ và mới. Một vài ngôi nhà đã được phục dựng thành quán cà phê, tiệm bánh, homestay nhưng vẫn giữ nguyên tường đất, mái ngói, cột gỗ cũ. Ánh sáng vàng len qua những khe cửa gỗ, mùi khói bếp thoang thoảng và tiếng gió xào xạc qua mái ngói tạo nên một bầu không khí hoài cổ, khó nơi nào có được.

Không chỉ là nơi lưu giữ kiến trúc cổ, Lạc Cư Thôn còn là minh chứng cho sự hòa hợp giữa truyền thống và hiện đại. Mỗi ngôi nhà, mỗi lối nhỏ ở đây đều kể một câu chuyện riêng, về bàn tay khéo léo của người thợ xưa, về lối sống an hòa của người Di, và về hành trình gìn giữ một di sản văn hóa giữa nhịp phát triển không ngừng của Côn Minh ngày nay.

4. Một vài lưu ý khi đến tham quan

Lạc Cư Thôn vẫn là một ngôi làng có cư dân sinh sống, vì vậy khi dạo quanh và chụp ảnh, du khách nên giữ thái độ tôn trọng và tránh làm phiền người dân. Không nên tự ý bước vào sân nhà, chụp ảnh trong không gian riêng hoặc chạm vào đồ vật cổ nếu chưa được phép.

Đường trong làng chủ yếu là ngõ lát đá, một số đoạn hơi dốc và dễ trơn vào mùa mưa, nên tốt nhất bạn nên mang giày đế thấp hoặc giày thể thao để tiện di chuyển. Nếu đi vào mùa hè, hãy chuẩn bị thêm mũ và kem chống nắng, còn buổi chiều hoặc tối thì có thể hơi se lạnh, nên mang theo áo khoác mỏng.

Các quán cà phê, tiệm bánh và homestay trong làng đa phần là cơ sở nhỏ, do người dân hoặc nhóm nghệ sĩ trẻ vận hành. Một số nơi đóng cửa vào giữa tuần hoặc hoạt động không theo khung giờ cố định, vì vậy bạn nên kiểm tra trước giờ mở cửa nếu muốn ghé.

Cuối tuần hoặc dịp lễ, lượng khách đến đây có thể đông hơn bình thường. Nếu muốn trải nghiệm không gian yên tĩnh đúng nghĩa, bạn nên đi vào buổi sáng sớm hoặc ngày thường. Ngoài ra, khu vực làng có bãi đỗ xe nhỏ bên ngoài, xe lớn khó vào trong làng, nên bạn cần đi bộ một đoạn ngắn để vào khu trung tâm.

Cuối cùng, hãy nhớ giữ gìn vệ sinh và không xả rác, hạn chế bật nhạc lớn hoặc gây ồn ào. Lạc Cư Thôn hấp dẫn nhất chính là nhờ sự tĩnh lặng và nhịp sống chậm rãi, điều mà du khách chỉ có thể cảm nhận trọn vẹn khi đến đây với một tâm thế nhẹ nhàng và tôn trọng không gian cổ kính này.