Làng cổ Khả Ấp - Nơi “Vũ điệu trăng Axi” thắp sáng hồn núi rừng Di Lặc

Nằm ẩn mình trong khu vực thuộc thành phố Di Lặc, làng cổ Khả Ấp là ngôi làng người Axi hơn ba trăm năm tuổi vẫn giữ nguyên vẻ mộc mạc của nhà đất, gỗ, đường đá và nhịp sống yên bình. Nơi đây lưu giữ trọn vẹn văn hóa Axi với “Vũ điệu trăng Axi”, lễ hội lửa và những truyền thuyết được truyền qua nhiều thế hệ, khiến Khả Ấp trở thành bức tranh sống động của văn hóa dân tộc giữa lòng Vân Nam.

1. Giới thiệu đôi nét về Làng cổ Khả Ấp

Làng cổ Khả Ấp (可邑古村) nằm ở thị trấn Tây Tam, thành phố Di Lặc, thuộc châu Hồng Hà, tỉnh Vân Nam. Ngôi làng nằm nép bên triền núi, bao quanh là rừng xanh và ruộng bậc thang, cách trung tâm thành phố Di Lặc khoảng 15 km. Đây là nơi sinh sống của người Axi, một nhánh của dân tộc Di, với hơn 99% cư dân trong làng là người Axi. Khả Ấp có lịch sử hơn 360 năm, được ví như “ngôi làng cát tường” trong tiếng Axi cái tên “Khả Ấp” mang ý nghĩa “mảnh đất tốt lành, như ý”.

Làng cổ vẫn giữ gần như nguyên vẹn hơn 200 ngôi nhà truyền thống bằng đất và gỗ, mái ngói âm dương, bao quanh là những con ngõ đá uốn lượn. Không gian kiến trúc nơi đây thể hiện rõ nét phong cách vùng núi Axi, vừa mộc mạc, vừa hài hòa với thiên nhiên. Đi giữa làng, du khách dễ dàng bắt gặp hình ảnh người dân phơi ngô, dệt vải hay nhóm bếp, tất cả tạo nên bức tranh yên bình hiếm có giữa Vân Nam hiện đại.

Khả Ấp không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp cổ kính mà còn là cái nôi văn hóa đặc sắc của người Axi. Điệu “Vũ điệu trăng Axi”, nghi lễ tế lửa và truyền thuyết Axi tiên cơ đều được lưu truyền và biểu diễn tại đây, trở thành linh hồn văn hóa của làng. Những hoạt động ấy không chỉ mang giá trị tín ngưỡng mà còn thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời của người Axi.

Ngày nay, làng cổ Khả Ấp đã được công nhận là khu du lịch quốc gia cấp 4A, trở thành điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích tìm hiểu văn hóa dân tộc thiểu số và trải nghiệm không gian làng truyền thống. Việc bảo tồn và phát triển du lịch cộng đồng đã giúp người dân nơi đây có thêm sinh kế, đồng thời giữ gìn trọn vẹn di sản văn hóa của dân tộc Axi giữa núi rừng Di Lặc.

2. Lịch sử hình thành và phát triển của Làng cổ Khả Ấp

Làng cổ Khả Ấp có lịch sử hình thành hơn 300 năm, bắt nguồn từ những cư dân Axi đầu tiên di cư đến vùng núi Di Lặc để sinh sống. Họ chọn mảnh đất này vì địa thế “tựa núi, hướng rừng”, đất đai màu mỡ và nguồn nước dồi dào, thích hợp cho canh tác và chăn nuôi. Trong tiếng Axi, “Khả Ấp” có nghĩa là “mảnh đất tốt lành”, thể hiện ước vọng về cuộc sống an hòa và no đủ của người xưa.

Theo thời gian, ngôi làng dần phát triển thành trung tâm sinh hoạt văn hóa của cộng đồng Axi trong vùng. Các phong tục, tín ngưỡng và nghệ thuật dân gian như Vũ điệu trăng Axi, lễ hội lửa thiêng, hay truyền thuyết Axi tiên cơ được hình thành và lưu truyền qua nhiều thế hệ, trở thành linh hồn của làng. Dưới mái nhà đất gỗ đặc trưng, người dân vẫn duy trì nếp sống truyền thống, gắn bó với thiên nhiên và cộng đồng.

Từ năm 2010, cùng với chính sách bảo tồn làng cổ và phát triển du lịch văn hóa của tỉnh Vân Nam, Khả Ấp được đầu tư trùng tu và quy hoạch thành khu du lịch văn hóa dân tộc. Nhiều hạng mục như trung tâm đón khách, quảng trường lễ hội, tuyến đi bộ và không gian biểu diễn dân gian được xây dựng, nhưng vẫn giữ nguyên cấu trúc cổ của làng. Đến năm 2017, Khả Ấp chính thức được xếp hạng khu du lịch cấp 4A quốc gia, trở thành hình mẫu cho mô hình “du lịch cộng đồng kết hợp bảo tồn văn hóa”.

Ngày nay, làng cổ Khả Ấp không chỉ là điểm đến du lịch nổi tiếng mà còn là biểu tượng của quá trình bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc Axi. Giữa nhịp sống hiện đại, Khả Ấp vẫn lưu giữ được nét cổ kính xưa cũ nơi mà văn hóa, con người và thiên nhiên hòa quyện trong một không gian đậm đà bản sắc Vân Nam.

3. Thông tin về giá vé, giờ mở cửa và hướng dẫn di chuyển

Giờ mở cửa

Làng cổ Khả Ấp mở cửa đón khách hằng ngày từ 9:00 đến 18:00, tuy nhiên thời gian bán vé thường kết thúc trước 17:00. Vào mùa du lịch cao điểm, khu làng có thể mở cửa sớm hơn khoảng 8:30, vì vậy nếu muốn trải nghiệm trọn vẹn và tận hưởng không khí làng quê yên bình, bạn nên đến sớm vào buổi sáng.

Giá vé tham quan

– Vé vào cổng làng: khoảng 40 nhân dân tệ/người lớn, đã bao gồm phí tham quan toàn bộ khu làng và các công trình cổ như đình, miếu, cầu đá, và các khu trưng bày văn hóa.

– Vé xe điện nội khu: khoảng 20 nhân dân tệ/khứ hồi, dành cho du khách muốn di chuyển nhanh giữa các khu vực trong làng mà không phải đi bộ quá nhiều.

Một số điểm nhỏ trong làng (như khu biểu diễn dân ca hay nhà cổ trưng bày nghề truyền thống) có thể tính phụ phí riêng từ 5-10 nhân dân tệ, nhưng phần lớn đã được gộp trong vé chính. Trẻ em, sinh viên và người cao tuổi được giảm giá, dao động từ 20-30 nhân dân tệ tùy thời điểm.

Hướng dẫn di chuyển

Từ trung tâm thành phố Di Lặc, bạn có thể bắt xe buýt số 12 đi thẳng đến làng cổ Khả Ấp, thời gian di chuyển khoảng 25-30 phút, giá vé chỉ khoảng 6 nhân dân tệ. Nếu đi taxi hoặc xe thuê riêng, quãng đường hơn 15 km, chi phí tầm 30-40 nhân dân tệ, phù hợp với nhóm nhỏ hoặc gia đình. Ngoài ra, khách tự lái xe có thể theo tuyến quốc lộ 326, đường vào làng có biển chỉ dẫn rõ ràng, có bãi đỗ xe riêng ngay cổng làng.

4. Những trải nghiệm trong quá trình tham quan tại làng cổ

Khám phá văn hóa qua buổi biểu diễn “Vũ điệu trăng Axi”

Một trong những trải nghiệm đặc sắc nhất ở làng cổ Khả Ấp chính là buổi diễn “Vũ điệu trăng Axi” nét văn hóa tinh túy nhất của người Axi. Điệu múa này được biểu diễn hằng ngày vào khoảng 13:30 và 15:30 chiều tại quảng trường trung tâm của làng cổ, với nhịp trống rộn ràng, tiếng khèn ngân vang và những vòng người xoay quanh đống lửa. Trong không khí rộn rã ấy, du khách có thể hòa mình cùng người dân địa phương, nắm tay nhau nhảy múa, cảm nhận trọn vẹn sức sống và niềm vui của văn hóa Axi giữa núi rừng Di Lặc.

Trải nghiệm nghề thủ công truyền thống

Làng Khả Ấp còn là nơi lưu giữ nhiều nghề cổ truyền như dệt thổ cẩm, làm gốm, chế tác bạc và đan tre trúc. Du khách có thể ghé thăm các xưởng nhỏ trong làng, xem nghệ nhân làm việc và tự tay thử dệt hoặc tạo hình những món đồ thủ công đơn giản. Nhiều sản phẩm thổ cẩm và trang sức bạc được làm tại chỗ, mang đậm hoa văn Axi, cũng là món quà lưu niệm ý nghĩa sau chuyến đi.

Tham quan không gian kiến trúc cổ

Đi dọc những con ngõ đá quanh co, du khách có thể ngắm nhìn những ngôi nhà đất gỗ hàng trăm năm tuổi, mái ngói nâu trầm, tường đất dày và khung cửa gỗ chạm khắc tinh xảo. Một số căn nhà cổ được mở cửa cho khách vào tham quan, tái hiện đời sống sinh hoạt của người Axi xưa qua đồ dùng, trang phục, và tranh ảnh dân gian.

Thưởng thức ẩm thực dân tộc Axi

Ẩm thực ở Khả Ấp mang đậm hương vị miền núi với các món đặc sản như thịt bò khô nướng, bánh ngô hấp, rượu ngô men lá, canh chua Axi hay món “cơm trộn nồi đá” được nấu trong nồi đá nóng. Nhiều nhà dân mở quán nhỏ phục vụ món ăn truyền thống, du khách có thể vừa thưởng thức, vừa nghe kể chuyện về văn hóa địa phương.

Trải nghiệm lễ hội dân gian

Nếu đến đúng dịp, bạn còn có thể tham dự các lễ hội như Lễ hội nhảy trăng hay Lễ hội lửa, những ngày hội lớn nhất của người Axi. Trong không gian rộn ràng tiếng trống và ánh lửa đêm, cả làng hòa chung trong niềm vui ca hát, múa hát và cầu mong mùa màng tươi tốt. Đây là thời điểm tuyệt vời nhất để cảm nhận trọn vẹn tinh thần và bản sắc Axi ở Khả Ấp.

5. Một vài lưu ý khi tham quan làng cổ Khả Ấp

Di chuyển: Đường trong làng có nhiều đoạn dốc và lát đá, nên tốt nhất bạn hãy mang giày đế thấp hoặc giày thể thao để dễ đi lại và tránh trơn trượt.

Thời tiết: Khí hậu ở Khả Ấp khá dễ chịu nhưng thay đổi nhanh, ban ngày nắng còn chiều tối lại se lạnh, vì vậy đừng quên mang theo áo khoác mỏng để giữ ấm.

Ứng xử: Khi ghé thăm nhà dân hay các khu sinh hoạt truyền thống, bạn nên giữ thái độ lịch sự, không tự ý chụp ảnh hay chạm vào đồ vật nếu chưa được cho phép.

Xem biểu diễn: Nếu muốn thưởng thức “Vũ điệu trăng Axi”, hãy đến sớm để chọn chỗ ngồi đẹp, đồng thời kiểm tra lịch diễn tại quầy thông tin, thường sẽ có hai suất mỗi ngày vào 13:30 và 15:30.

Mua sắm: Các cửa hàng trong làng chủ yếu do người dân tự mở và thường chỉ nhận tiền mặt, nên bạn nhớ chuẩn bị sẵn một ít để tiện mua đặc sản hoặc đồ thủ công.

Gửi xe: Du khách cần gửi xe ở bãi bên ngoài cổng làng, sau đó di chuyển bằng xe điện vào trong, vừa thuận tiện vừa giữ cho làng được yên tĩnh.

Bảo vệ môi trường: Hãy giữ gìn cảnh quan sạch đẹp, không xả rác, hạn chế gây tiếng ồn để bảo tồn vẻ bình yên và cổ kính của ngôi làng Axi này.

Chuyến ghé thăm làng cổ Khả Ấp không chỉ là hành trình khám phá một ngôi làng của người Axi, mà còn là cơ hội để sống chậm lại, cảm nhận nhịp điệu văn hóa truyền thống giữa khung cảnh núi rừng yên bình. Dù chỉ dạo bước qua những con ngõ lát đá, xem một buổi “Vũ điệu trăng Axi” hay trò chuyện cùng người dân, du khách đều có thể cảm nhận được hơi thở mộc mạc và niềm tự hào văn hóa thấm đẫm trong từng khoảnh khắc nơi đây. Làng cổ Khả Ấp, một điểm dừng chân nhỏ nhưng đọng lại dư vị sâu sắc giữa đất trời Di Lặc.